ADHD

1
ADHD

• Attention Deficit Hyperactivity Disorder
• Martine Thys

2
DEEL I

• Kenmerken van ADHD
• Subtypes
• Over/onderdiagnostisering of inhaalbeweging?
• Signaleren door de leerkracht
• Oorzaken
• Specifieke leeftijdskenmerken
• Bijkomende kenmerken
• Comorbiditeit
• Behandeling

3
Kenmerken

1. Aandachtstekort
2. Impulsiviteit
3. Hyperactiviteit

4
Aandachtsproblemen

• 1. Selectieve aandacht
• Aandacht richten op wat belangrijk is en
  bijkomstige zaken terzijde schuiven
• 2. Volgehouden aandacht
• In staat om gedurende een bepaalde tijd
  de aandacht gericht te houden op één taak, spel
  of gesprek
• 3. Verdeelde aandacht
• Het vermogen om de aandacht te verdelen over
  twee of meer dingen tegelijk

5
Symptomen van aandachtstekort

• Geen aandacht voor details
• Slechts beperkte duur aandacht volhouden
• Niet luisteren wanneer er tot hem gesproken wordt
• Taken, opdrachten, spelletjes worden niet
  afgemaakt
• Weinig oraganistatievermogen
• Ontlopen van moeilijke aandachtstaken
• Vaak spullen kwijt
• Vaak afgeleid
• Vergeetachtig

6
Impulsiviteit

• Missen van zelfcontrole
• Prikkels worden niet geordend
• Prikkels worden niet onderdrukt
• Gevolgen van daden worden niet geanticipeerd

7
Symptomen van impulsiviteit

• Antwoord geven voordat de vraag volledig gesteld
  is
• Heeft moeite om op zijn beurt te wachten
• Valt anderen vaak in de rede of stoort een spel
  van anderen

8
Hyperactiviteit

• Over-activiteit, over-beweeglijkheid
• Motorisch, verbaal, of beide
• Activiteit is minder doelgericht

9
Symptomen van hyperactiviteit

• Niet kunnen stilzitten
• Staat vaak op in situaties waarin hij zou moeten
  blijven zitten
• Rent vaak rond of klimt wanneer dat ongewenst of
  gevaarlijk is
• Onrust en lawaai bij spel
• Draaft maar door
• Onafgebroken praten

10
Subtypes

• Het overwegend onoplettend type (ADD)
• Het overwegend hyperactief-impulsieve type
• Het gecombineerde type

11
Over/onderdiagnosticering of inhaalslag

• Hyperactief gedrag is nog geen ADHD
• Overmatig druk gedrag kan vele andere
  oorzaken hebben
• - leeftijd
• - auditieve of visuele stoornis
• - achterstand in de geestelijke ontwikkeling
• - bijwerking van medicijnen
• - stofwisselingsziekte
• - stress
• Stoornis bekender door recente aandacht
• Nog steeds kinderen die laat gediagnosticeerd
  worden
• Is er sprake van een inhaalbeweging?

12
Signalering door de leerkracht

• Diagnose wordt gesteld door deskundigen
• Leerkracht als informant
• Overleggen en signaleren

13
Oorzaken van ADHD

• Erfelijkheid
• Sterke genetische bijdrage (80 erfelijkheid)
• Omgevingsfactoren
• Problemen tijdens zwangerschap, geboorte
• Sommige hersenziekten
• Herhaalde middenoorontstekingen
• Blootstelling aan toxische hoeveelheden lood
• Overgevoelige reacties op voeding

14
Specifieke leeftijdskenmerken

• Babys (0-2j)
• Overactiviteit
• Rusteloze slaappatronen
• Prikkelbaarheid
• Korte volgbewegingen
• Kleuters (2-6j)
• Overactiviteit
• Snelle afleidbaarheid
• Beperkte taakspanning
• Agressiviteit en roekeloosheid

15
Specifieke leeftijdskenmerken

• Lagere schoolleeftijd (6-12j)
• Overactiviteit
• Snelle afleidbaarheid
• Beperkte aandachtsspanne
• Problemen met lezen, schrijven en rekenen
• Problemen met leeftijdsgenoten
• Impulsiviteit
• Onhandigheid

16
Specifieke leeftijdskenmerken

• Puberteit (gt12j)
• Minder duidelijke kenmerken
• Grote behoefte aan activiteit
• Secundaire problemen
• Problemen met schoolwerk
• Sociale onhandigheid
• Missen zelfzekerheid
• Presteren onder niveau
• Faalangst
• Antisociaal gedrag
• Middelenmisbruik

17
Specifieke leeftijdskenmerken

• Volwassenheid (gt18j)
• Gebrekkige impulscontrole
• Aandachtsproblemen
• Secundaire problemen
• Sociale relaties
• Werksituatie
• Gebrek aan zelfvertrouwen
• Antisociaal gedrag
• Verslaving
• Verwardheid

18
Bijkomende kenmerken

• Motorische problemen
• Leerproblemen
• Gedragsproblemen
• Relationele problemen
• Emotionele problemen

19
Comorbiditeit

• Oppositioneel Deviante Stoornis
• Antisociale Gedragsstoornis
• Angststoornis
• Stemmingsstoornis
• Gilles de la Tourette
• Leerstoornis

20
Behandeling

• Farmacologische behandeling
• Positief resultaat bij 70 à 80
• Aandachtsspanne verlengd
• Afleidbaarheid verminderd
• Overbeweeglijkheid en impulsiviteit nemen af
• Taakhouding en werktempo nemen toe

21
Behandeling

• Verbetering op vlak van
• Spel
• Sociale relaties
• Gehoorzaamheid
• Schools presteren

22
Behandeling

• Wanneer medicatie geven?
• Ernstige concentratiestoornissen op school
• Draagkracht van gezin en/of leerkracht overstegen
• Noodzaak van de evaluatie
• Effectiviteit bepalen
• Medicatie nog steeds nodig?

23
Rilatine

• Voornaamste bijwerkingen
• Vermindering eetlust
• Slapeloosheid
•  rebound-effect 
• Verslaafd aan Rilatine?
• Geen grote -verslavende- hoeveelheden
  voorgeschreven aan kinderen
• Verslaafd door Rilatine?
• Longitidunaal onderzoek (J. Biederman, 1999)
• Geen Rilatine ? vaker middelenmisbruik vgl.
• groep behandeld
  met Rilatine
• Wel Rilatine ? even vaak vgl. groep zonder
• ADHD

24
Hoeveel kinderen nemen Rilatine?
25
Behandeling

• Mediatietherapie
• Cognitieve therapie
• Het kind uitleggen wat ADHD is
• Zelfcontrole strategieën
• Sociale vaardigheidstraining
• Combinatie gedragstherapie - medicatie

26
Deel II

• Verbeteren van schools presteren
• Omgaan met impulsief gedrag
• Gedragsproblemen
• Structuur
• Aanmoediging
• Onderhandelen

27
Verbeteren van schools presteren

• Gedrag
• Slordig handschrift

• TIPS
• Beoordeel de inhoud, niet het handschrift
• Overweeg alternatieve methoden

28
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Werkhoudingsproblemen tijdens instructiefase
• Niet beginnen werken
• Beginnen werken voor de opdracht volledig gegeven
  is
• Niet opletten tijdens het krijgen van instructies

• TIPS
• Basishouding bespreken
• Aandacht trekken
• Mondeling schriftelijk
• Opsplitsen in deelopdrachten
• Kort houden
• Opdracht laten herhalen
• Instructie herhalen
• Positieve instructies
• Afleidbare prikkels minimaliseren
• Positief bekrachtigen

29
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Problemen om planmatig te werken

• TIPS
• Doel opsplitsen
• Tijd koppelen aan deeltaken
• Vragen-strategie
• Regelmatig aansporen
• Positief bekrachtigen

30
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Moeilijkheden om bepaalde volgorde aan te brengen
  en deze te volgen
• Beginnen aan een andere taak zonder de vorige
  volledig af te werken

• TIPS
• Opsplitsen opdracht
• Voorbeelden geven van deeltaken
• Preciseer de voorwaarden van een afgewerkte taak

31
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Moeilijkheden om werk vol te houden en nauwkeurig
  te blijven werken

• TIPS
• Verminderen van de lengte van de opdracht
• Kwaliteit boven kwantiteit
• Meer positief bekrachtigen
• Computer laten gebruiken

32
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Beperkte geheugenfunctie

• TIPS
• Technieken aanleren
• Controleer of de inhoud begrepen is
• Herhalen
• Individuele leerstijl
• Talig
• Ruimtelijk-visueel

33
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Problemen bij toetsen

• TIPS
• Extra tijd
• Leer proefwerk vaardigheden
• Mondeling ondervragen
• Overzichtelijke testbladeren
• Voldoende ruimte om te antwoorden

34
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Problemen met schriftelijk materiaal

• TIPS
• Leer tekst structureren
• Markeren van kernwoorden, titels en subtitels
• Omkaderen van definities
• Lijst met kernwoorden en kerngedachten

35
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Aandachtsproblemen

• TIPS
• Weinig externe prikkels
• Plaats vooraan
• Alleen aan een bank
• Actief betrekken bij de les
• Zoveel mogelijk functies inschakelen
• Aansluiten bij de leefwereld van het kind

36
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Algemene werkhoudingsprobl.

• TIPS
• Schemas
• Goede verlichting en verluchting
• Voldoende variatie
• peer tutoring
• Voldoende pauze
• Duidelijke regels

37
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Materiaal vergeten
• Problemen met huistaken

• TIPS
• Lijst maken
• Opbergplaats
• Agenda nakijken
• Lijst met deelstappen
• Telefonisch bereikbare studie buddy

38
Verbeteren van schools presteren

• GEDRAG
• Problemen met instuderen leerstof

• TIPS
• Leer leerprincipes, o.a.
• Planning en organisatie
• Leerstof leren verkennen
• Leerstof leren verwerken
• Leerstof leren inprenten
• Controle

39
Omgaan met impulsief gedrag

• Maak onderscheid tussen essentiële en banale
  problemen
• Leerling luidop laten verwoorden tijdens het
  oplossen van het probleem
• Stop-denk-doe-methode oefenen
• Constructieve vragen stellen
• Stimuleer divergent denken
• Maak duidelijke afspraken over vrije situaties
• Maak afspraken over interupties

40
Gedragsproblemen voorkomen

• Consequent omgaan met regels
• Regels vooraf duidelijk en concreet stellen
• Regels bespreekbaar stellen
• Maak consequenties duidelijk
• Positief gedrag aanmoedigen
• Kleinerende opmerkingen in bijzijn van andere
  leerlingen vermijden
• Teken afspreken met de leerling
• Communicatie met de ouders

41
Gedragsproblemen voorkomen

• Negatieve voorvallen uit verleden niet weer
  ophalen
• Antisociaal gedrag niet negeren
• Enkele tips bij straffen
• Straf staat in verhouding met de ernst van de
  feiten
• Blijf rustig
• Haalbare straf
• Onmiddellijk reageren
• Straf koppelen aan het gedrag
• Consequent uitvoeren van de straf
• Leer tegenovergestelde, gewenste gedrag aan

42
Structuur

• Vaste, duidelijke regels
• Minimaliseren van externe prikkels
• Consequent handelen
• Denk hardop, denk vooruit

43
Aanmoediging

• Positieve feedback versterkt gedrag
• Benoem gedrag concreet en onmiddellijk
• Voldoende positieve feedback geeft krediet voor
  het geven van negatieve feedback

44
Onderhandelen

• Probleem omschrijven
• Voldoende luisteren naar de leerling
• Niet zelf aandraven met een oplossing
• Concreet en heldere omschrijving
• Oplossing zoeken
• Samen meerdere oplossingen bedenken
• Voor- en nadelen bekijken
• Wat heeft vroege gewerkt/wat niet?
• Eén oplossing selecteren (uitvoerbaar en helder
  omschreven)

45
Onderhandelen

• Uitvoeren van de oplossing
• Controle
• Wat is het effect?
• Moet de oplossing bijgesteld worden?
• Eventueel opnieuw het onderhandelingsproces
  doorlopen